Commentaar: Grote ICT-projecten · 10 oktober 2010
Computers werken met lichtsnelheden, grote ICT-projecten bijsturen gaat met geologische snelheden. Zie de jaarlijkse rapportage Grote ICT-projecten, die staatssecretaris Bijleveld onlangs naar de Kamer stuurde.
Daarin worden de kosten van vijfendertig projecten in uitvoering geraamd op 2,23 miljard euro.
De vraag is of de speciale aandacht van Binnenlandse Zaken voor ICT-projecten al vruchten afwerpt. De geraamde kosten vallen hoger uit dan bij de vorige rapportage, aldus de staatssecretaris. Zij calculeert de meerkosten op 154 miljoen euro. Echter de huidige rapportage bestaat voor een derde uit projecten waarover vorig jaar niet werd gerapporteerd. Rapporteren brengt niet per definitie meer transparantie.
Wie de geschatte kosten bij aanvang van de projecten vergelijkt met de laatste rapportage komt al gauw boven de 400 miljoen euro aan overschrijdingen.
De 154 miljoen euro opgeld is bovendien niet gelijk verdeeld over de pakweg twintig projecten die meetellen. Integendeel, vier projecten bij Financiën en Defensie, waaronder het Toeslagensysteem bij de Belastingdienst en het ERP-project (proces-ondersteuning materieel/logistiek) SPEER bij Defensie, nemen samen ruim honderd miljoen euro voor hun rekening.
Echter, SPEER is een voorbeeld uit de hoogtijdagen van de ‘belle epoque’ der grand designs. Een betonnen kolos die steeds duurder wordt, nooit klaar is en waarvan de scope steeds nauwer wordt.
En aan het Toeslagensysteem mankeert van alles, maar het lijdt vooral aan het ongewenste-kindsyndroom: een Belastingdienst wil innen, niet uitkeren.
Binnenlandse Zaken heeft een eerste stap gezet om meer grip te krijgen op ‘s Rijks ICT met de aanstelling van een CIO-Rijk en zijn departementale kornuiten, de gateway-reviews en kwaliteitstoetsen. Met de nu geldende startcriteria was SPEER nooit verder gekomen dan de tekentafel.
Grote, lang lopende ICT-projecten laten zich niet in enkele maanden bij sturen, zeker niet als de organisatie waar ze uit voort komen, of liever, waarvan ze het gevolg zijn, onveranderd blijft. Misschien dat een structurele stap kan worden gezet als een volgend kabinet handelt in de geest van de ambtelijke werkgroep 19 Heroverweging Bedrijfsvoering.
Die visualiseerde één Rijksdienst, in plaats van dertien verkokerde departementen, waarbinnen verschillende processen plaatsvinden: beleid maken, uitvoeren, toezicht houden en ondersteunen. Uitvoerders en toezichthouders worden samengevoegd naar primair proces en doelgroep. In dat visioen komen bijvoorbeeld alle organisaties die uitkeren aan burgers samen in één uitvoeringsorganisatie. Dan is er gelijk een warm nest voor het Toeslagensysteem. Of dat visioen in de komende kabinetsperiode werkelijkheid wordt, is natuurlijk twijfelachtig. Want ambtelijke snelheden zitten ergens halverwege tussen die van het licht en plaattektoniek in.
* * *