Na verkiezingen gaat mes in ICT · 1 juni 2010
De besparingsvoorstellen van de ambtelijke werkgroep Bedrijfsvoering kunnen rekenen op breed draagvlak bij de politieke partijen. Zelfs voor de meest verregaande variant uit het rapport van werkgroep 191, met clustering van uitvoeringsorganisaties, lijkt een toekomstige Kamer-meerderheid denkbaar.
Gepubliceerd in Digitaal Bestuur, mei 2010.
In de verkiezingsprogramma’s worden nauwelijks woorden vuil gemaakt aan de bedrijfsvoering bij het Rijk: niet sexy genoeg! Maar dat wil niet zeggen dat van het rapport van de werkgroep heroverweging bedrijfsvoering geen notie is genomen, integendeel. “Als straks de financiële onderbouwingen gepubliceerd worden (na doorrekening door het CPB, red.), zal blijken dat alle partijen een flink deel van de besparingen hebben overgenomen. In de ogen van de politiek gaat het namelijk om laaghangend fruit. Alle bezuinigingen die de burger niet raken worden als eerste geïncasseerd. ‘Werkgroep 19’ zal één van de populairste rapporten blijken,” aldus Pierre Heijnen van de PvdA-fractie in de Tweede Kamer.
Maar ‘werkgroep 19’1 is niet alleen populair omdat de besparing gemakkelijk ingeboekt kunnen worden. Nagenoeg alle partijen zetten in op het kleiner en efficiënter maken van de overheid, minder departementen, minder taken, minder ambtenaren. Het PvdA-verkiezingsprogramma citeert bijna letterlijk uit het rapport van de werkgroep: ‘uitvoeringsorganisaties brengen we samen in clusters van samenhangende taken en doelgroepen, bijvoorbeeld de vier rijksdiensten die zich nu bezig houden met inkomens (ondersteuning).’
Ter Horst
Volgens Heijnen is in deze tekst de hand zichtbaar van oud-minister van Binnenlandse Zaken Guusje ter Horst. “Werkgroep 19 is wat ons betreft het doorzetten van reeds ingezet beleid. Bij de behandeling van de Vernieuwing Rijksdienst hebben wij gezegd dat departementen zowel moeten samenwerken bij bedrijfsvoering én beleid. Ambtenaren moeten niet langer in dienst zijn van een department maar van het Rijk. Dus: weg met de koninkrijkjes. Er is één Rijksoverheid en daarbinnen moet je flexibel kunnen werken.”
Dat past op de visie van de werkgroep Bedrijfsvoering. Beschouw de rijksdienst als één organisatie met verschillende processen: beleid maken, uitvoeren, toezicht houden en ondersteunen. Maak beleidsclusters en standaardiseer en centraliseer op ondersteuning. Toezicht en uitvoering kan in clusters. Met dit meest verregaande scenario denkt de werkgroep in 2015 1 miljard euro per jaar te besparen.
Heijnen is er van overtuigd dat de stroomlijning van de uitvoeringsorganisatie in praktijk haalbaar is. “Grote bedrijven maken dezelfde bewegingen. ICT en automatisering maken dat mogelijk. Maar je moet realistisch zijn in doelen en termijnen want anders ben je aan het eind van de rit meer kwijt aan het repareren van ongelukken.”
De VVD wil een kwart minder bestuurders en ambtenaren, beter samenwerken en gezamenlijke inkoop, zegt VVD Kamerlid Brigitte van der Burg. “Wij hebben ons bijvoorbeeld al eerder uitgesproken voor één toezicht- en inspectiedienst. Wij gaan dus voor variant 1 van werkgroep 19, het meest ingrijpende scenario met sterke politieke en ambtelijke sturing op clusters van uitvoerings- en toezichtsorganisaties, én centrale sturing op ondersteunende processen. Dus ook op gebied van ICT. Natuurlijk heeft het Rijk geen beste ‘track record’ met ICT, maar de afgelopen kabinetsperiode hebben we er Kamerbreed voor gezorgd voor de invoering van de departementale CIO’s. Dat is een eerste stap om de ongelukken zoals uit het verleden te voorkomen. Toen werden bijvoorbeeld organisatorische problemen, of problemen met competenties, bij de afdeling IT neergelegd. ‘Los het maar op!‘ Dat was vragen om moeilijkheden. De volgende stap is de invulling van het opdrachtgeverschap, daar moet een versterkingsslag plaatsvinden. Schaalvergroting naar clusters en shared service organisaties biedt kansen, dan kun je competentere mensen aantrekken.”
Ook het CDA pleit voor het ‘tegen het licht houden en waar mogelijk samenvoegen van ZBO’s en agentschappen’ en het ‘organiseren van overheidstaken naar doelgroepen en werkprocessen’. Het CDA wil naar een kleinere en slagvaardigere overheid, zegt fractielid Margreet Smilde. “We willen de departementen zoveel mogelijk bij elkaar onderbrengen en indien mogelijk in elkaar schuiven. Dan kun je ook kijken naar het clusteren van de ZBO’s. Als bijvoorbeeld zowel SVB als UWV taken voor ouderen uitvoeren, valt daar te stroomlijnen.”
1 Rapport Werkgroep 19, bedrijfsvoering: ‘Van schaven naar sturen’.
Werkgroep 19 bracht de mogelijke besparingen in kaart op gebied van bedrijfsvoering bij het Rijk, met inbegrip van de uitvoeringsorgansaties. Doelstelling was bovendien te komen tot een beter functioneren van de overheid. Uitgangspunt daarbij is dat de overheid niet moeten worden gezien als dertien verkokerde departementen maar als één rijksdienst waarbinnen verschillende processen plaatsvinden: beleid maken, uitvoeren, toezicht houden en ondersteunen. De werkgroep schetst drie scenario’s:
variant 1 – ‘sturen op bedrijfsprocessen’ waarbij uitvoerings- en toezichtorganisaties samengevoegd worden naar primair proces en doelgroep, zoals UWV, SVB, DUO en Belastingdienst Toeslagen die allemaal uitkeren aan burgers. Centrale sturing op ondersteunende processen. Besparingsopbrengst is 1 miljard euro in 2015.
variant 2 – ‘sturen op ondersteuning’ gaat minder ver. Clustering van bovengenoemde organisaties blijft achterwege. Centrale sturing op ondersteunende processen van het rijk moet 500 miljoen euro opleveren in 2015.
variant 3 – ‘samenwerking in ondersteuning’ voorziet allen in versterkte samenwrking in de ondersteuning van de departementen. Besparing is 200 miljoen euro in 2015.
Centrale sturing op ondersteuning (variant 1 en 2) vereist onder andere de invoering van een rijksbrede infrastuctuur voor de ondersteunende bedrijfsvoeringsfuncties, shared services, standaardisatie van infrastuctuur en digitalisering van dossiers en communicatie.
besparingen, ict-rijk, openbaar bestuur
* * *