Zeeland ziet het anders: Delta blijft publiek · 12 oktober 2009
De grootste energiebedrijven van het land, Essent en Nuon, zijn te klein om in de internationale markt te kunnen overleven, zo heet het. De publieke aandeelhouders plengen een traan en verdelen de miljarden-opbrengst. In Zeeland echter lijkt schaalgrootte voor provincebestuur en Delta niet te tellen.
(Gepubliceerd in Provincies nr. 8, oktober 2009)
Bij aanvang van het interview in het Middelburgse hoofdkantoor van energiebedrijf Delta wordt ceo Peter Boerma onderbroken door zijn mobiele telefoon. “Deze moet ik even nemen,” verontschuldigt hij zich en hij loopt de kamer uit. “Hallo Toine..”
Toine is Toine Poppelaars, gedeputeerde bij de provincie Zeeland en verantwoordelijk binnen het college voor het 50 procent aandeelhouderschap in Delta. Boerma en Poppelaars hebben intensief contact. De tijd is voorbij dat Delta nog Nuts als achternaam had en net zo onverzettelijk publiek was als de zeedijk. Sinds 2004 moeten energiebedrijven concurreren op een vrije markt.
De ontwikkelingen in de energiemarkt raakten in een stroomversnelling door de splitsingswet die voorziet in het opsplitsen van de energiebedrijven in een commercieel productie- en leveringsbedrijf en een netwerkbedrijf dat in publieke handen dient te blijven. De leveringsbedrijven concurreren in een markt waar geldt: eten of gegeten worden. Zo meenden althans de provincie- en gemeentebestuurders met aandelen Essent en Nuon. Zij voerden hun belangen aan de hoogste bieders.
In Zeeland denkt men daar anders over, maar ze krijgen er wel te maken met de gevolgen. Delta en Essent bezitten samen de kerncentrale in Borssele. De Essent-aandeelhouders, de provincie Noord Brabant voorop, meenden het aandeel in de kerncentrale mee te kunnen verkopen aan de nieuwe Duitse eigenaar van Essent, RWE, maar daar stak de rechter op verzoek van Delta voorlopig een stokje voor. De statuten van houdermaatschappij EPZ stellen expliciet dat het eigendom in publieke handen moet blijven. De voormalige aandeelhouders van Essent parkeren hun 50 procent aandeel voorlopig in een nieuwe vennootschap Publiek Belang Electriciteitproductiebedrijf. Tijd voor beraad voor Boerma en Poppelaars want zij hebben hun zinnen gezet op volledig eigendom van de kerncentrale.
Uitbreiding kernenergie
Kernenergie is een speerpunt voor Delta in de transitie naar duurzame energie: het bedrijf vroeg onlangs een vergunning aan voor de bouw van een tweede centrale. Poppelaars, in zijn werkkamer in de Middelburgse Abdij waar het provinciebestuur al zetelt sinds de Tachtigjarige Oorlog, vertelt:“Een meerderheid in de Staten is voor clustering van de kernenergieactiviteiten. We willen ook de reactor die nu in Petten staat naar Zeeland halen. Kernenergie is in Zeeland veel minder maatschappelijk onderwerp van discussie. Er staat er al één en er kan er nog wel wat bij, zo is de teneur. Dat is goed voor de werkgelegenheid.” Een tweede kerncentrale wordt wel een zaak van de lange adem. Tijdens deze kabinetsperiode zal in ieder geval niet met de bouw kunnen worden begonnen.
Het moge duidelijk zijn, in Zeeland kijken ze anders tegen de zaken aan. Je mag het niet zeggen, maar eigenlijk lijkt Delta nog gewoon hét Zeeuwse energiebedrijf. “De aandelen zijn in handen van de provincie en de gemeenten. We opereren in de consumentenmarkt alleen in Zeeland en de Zeeuwen zijn erg Delta-minded,” zegt Boerma. “Andere aanbieders hebben hooguit een paar procent in deze markt. Als Nuon deur tot deur colporteert krijgen wij reacties van de mensen dat ze geen gezeur over energie aan de deur willen.”
Niet alleen zijn vrijwel alle Zeeuwen vanzelfsprekend klant bij Delta, het energiebedrijf is met 1750 fte’s ook één van de grootste werkgevers in de provincie. “Iedereen heeft wel een buurman of een kennis die bij Delta werkt,” zegt Poppelaars. Het jaarlijks dividend is bestuurlijk gezien bovendien de slagroom op de taart voor de provincie. “Die 25 miljoen dividend maakt ongeveer 10 procent uit van het provinciebudget. En dat komt overeen met de vrij besteedbare ruimte voor het college. De rest ligt vast. Die 25 miljoen zetten we variabel in voor onze speerpunten. Zonder dat dividend zouden we alleen op de winkel passen,” aldus de gedeputeerde.
Voor Delta is die Zeeuwse identiteit een bewuste strategie, zegt Boerma. “Onze strategische uitgangspunten zijn ‘Zeeuws, zelfstandig en multi-utiluty’: het gecombineerd aanbieden van verschillende diensten. Maar de beeldvorming alleen is niet voldoende. Op verzoek van de provincie hebben we er voor gekozen om binnen de beperkte bandbreedte van de energieprijzen de laagste mogelijke prijs te bieden. Het is actief beleid dat we altijd de laagste aanbieder zijn van de grote vijf energiebedrijven. Dat is wellicht commercieel gezien niet altijd de handigste oplossing, maar we zoeken de balans tussen economische belangen en onze positie in de samenleving.”
In samenspraak met de provincie wordt vaker gekoerst op maatschappelijk belang in plaats van economisch rendement. Zo werden enkele jaren geleden ook alle woningen in het niet-rendabele buitengebied aangesloten op de kabel en breedband internet van Delta-dochter Zekatel.
Europees concurreren
Maar ook Delta is sinds de liberalisering van de energiemarkt in 2004 een commercieel bedrijf en de consumentenmarkt, die maar pakweg tien procent uitmaakt van de omzet, is niet winstgevend. Delta levert gas en stroom aan zakelijke klanten in het hele land, het is bijvoorbeeld eigenaar van het Vlaamse afvalverwerkingsbedrijf Indaver waarmee het zelfs tot op de Ierse markt opereert. “We moeten in een vrije markt bewegen, “ zegt Boerma. “Dan moet je de investeringsmogelijkheden benutten. In Zeeland zijn die mogelijkheden beperkt. We zaten traditioneel in afvalverwerking en we hebben een strategische keuze gemaakt voor duurzame verwerking van industrieel afval met Indaver.”
Delta werd met een investering van 100 miljoen euro ook eigenaar van de Limburgse zonnecellenproducent Solland. “Een keuze voor duurzame energie, we zitten redelijk in wind, maar daar is weinig ruimte voor uitbreiding. Dus hebben we gekozen voor een stap in de maakindustrie, die van goedkope zonnecellen. We bekijken nu de mogelijkheid om een joint venture op te richten tussen Solland en Scheuten Solar, dat zonnepanelen maakt, om zo een bedrijf neer te zetten dat op Europese schaal kan concurreren.”
Hoewel de aandeelhouders de investering in Solland unaniem goedkeurden, is de investering tegelijkertijd een stap op een weg die wellicht leidt tot het uit elkaar gaan van Delta en zijn publieke aandeelhouders, meent Poppelaars. “We hebben gezegd dat we nog zeker vijf jaar aandeelhouder blijven: we willen het bedrijf zo goed mogelijk op weg helpen om op eigen benen te staan. Voor ons blijven de keuzes voor maatschappelijke belangen in het beleid van Delta leidraad, maar ik realiseer mij dat er in een commercieel bedrijf ook commercieel gewerkt en verdiend moet worden. Voorlopig zal er niet veel veranderen. We hebben tijd nodig om formaliteiten af te ronden na de splitsing, nieuwe statuten op te stellen. Daarin zal ook een uittredingsregeling voor de aandeelhouders opgenomen worden. Over een paar jaar is de omvang van het netwerkbedrijf aan de orde, de plek van het drinkwaterbedrijf. En dan is het over een jaar of zes, zeven wellicht tijd afscheid van elkaar te nemen.”
De Staten steunt in ruime meerderheid de keuze om nog minimaal vijf jaar de aandelen in bezit te houden. Bij een enkele gemeente klinkt met enige regelmaat de roep om aandelen te verkopen. “Delta zal vaker een commerciële insteek kiezen die niet altijd recht zal doen aan de belangen van de publieke aandeelhouders. Zeker als de splitsing zal zijn gerealiseerd, is er minder vermenging van publieke en private afwegingen. Dan kun je je als publieke aandeelhouder afvragen of je daar nog bij moet blijven. Als het gaat om zaken die het publiek belang raken zoals de stroomvoorziening dan kun je dat aan je kiezer uitleggen, maar investeringen in Limburg en afvalverwerking in Ierland daarvan valt het Zeeuwse belang moeilijk uit te leggen.”
Verdiencapaciteit
Boerma onderkent de spanning tussen publiek en commercieel belang en wil daarover de discussie voeren met de aandeelhouders. “We kijken anders aan tegen bepaalde zaken dan vier jaar geleden. Als we de verantwoordelijkheid willen houden voor de vuilverwerking in Zeeland dan kan dat niet op beperkte schaal en moet je een keuze maken en daarbij spelen ook economische factoren een rol. Maar de provincie en de gemeenten hebben in meerderheid aangegeven de aandelen niet te willen verkopen.”
In ieder geval is schaalgrootte geen argument om Delta te vervreemden, meent Boerma. “Wij zijn straks het enige Nederlandse energiebedrijf dat nog zelf produceert. Alle andere productiecapaciteit is in buitenlandse handen. Naast de kerncentrale hebben we een kolencentrale en gascentrales. Bij kernenergie wordt de kostprijs bepaald door de kosten van de centrale. De prijs van uranium speelt nauwelijks een rol. In de wereld van steenkool is er geen partij die invloed heeft op de prijs. Gas kopen we in bij de Gasunie, ook voor levering aan consumenten. Wil je meer winst maken op gas dan moet je langere termijncontracten afsluiten. We hebben in het verleden gezien dat dat wisselende resultaten oplevert. Bovendien gaat de gasmarkt ingrijpend veranderen door de grotere rol van LNG, vloeibaar aardgas. Dat wordt per tanker vervoert. Wij zullen als kleine speler niet altijd de beste prijs krijgen, maar het is ook niet zo dat we afgesloten worden van gas. Onze positie is ook in de toekomt goed te handhaven, zeker als we verder gaan op de weg van kernenergie.”
Boerma denkt dat de verkoop van Nuon en Essent vooral is ingegeven door de afsplitsing van het netwerkbedrijf. “Bij die bedrijven maakte de waarde van de netwerken de helft uit van het balanstotaal. Zij raken dus in één keer de helft van hun eigen vermogen kwijt. Dat is een enorme klap voor de verdiencapaciteit. Bij ons is de waarde van het netwerk maar tien procent van het eigen vermogen omdat de consumentenmarkt bij ons maar een klein deel uitmaakt van wat wij doen in energie. Dat heeft een beperkte impact.”
Ook Poppelaars gelooft niet in het schaalgrootte-argument. Delta is een redelijk gezond bedrijf met toekomstperspectief. Een buitengewoon aantrekkelijke overnameprooi wellicht. Met de waarderingscijfers van het Essent-deel van de kerncentrale in het achterhoofd, 950 miljoen euro, is DELTA heel wat waard. “Ik heb geen eurotekens in mijn ogen. Als verkoop aan de orde komt dan zal dat zijn omdat de Staten-leden niet meer kunnen beslissen over investeringen in het buitenland, omdat we de business-cases niet meer doorgronden, omdat het Zeeuws belang niet uit te leggen valt.”
Een eenmalige som geld is minder aanlokkelijk dan het lijkt, meent Poppelaars. “Dat kun je vastzetten, maar de verleiding zal groot zijn. Een volgend college denkt: daar kunnen we leuke dingen mee doen. Men zal geneigd zijn om rijksbijdragen over te nemen, bijvoorbeeld voor de aanleg van een weg die jaren op zich laat wachten. Ik voorspel dat het geld binnen tien jaar op is.”
Poppelaars zou ook niet persé aan de hoogste bieder verkopen. “Wat gebeurt er na de verkoop, wat betekent dat voor de werkgelegenheid, wat gebeurt er met het hoofdkantoor. Het zou wel een partij moeten zijn die zich betrokken voelt bij Zeeland en de Zeeuwen.”
* * *